(Seçilmiş 20 MAKALE)

1) Çalışanları emekliliğe hazırlamak.

Işıkhan, V. (1997) Amme İdaresi Dergisi, TODAİE Yayını Aralık, 30, (4): 121-129.

Derleme niteliğindeki bu çalışma sosyal güvenlik sistemimizde henüz yer almayan “emekliliğe hazırlık programları”yla ilgilidir. Bu çalışmada günümüzün insan boyutunun iyileştirilmesi yoluyla örgütün varlığını korumasını, yaşamanı sürdürmesini amaçlayan bir yönetim geliştirme tekniği olarak karşımıza çıkan bu programların ülkemizdeki sosyal güvenlik sistemimize nasıl uyarlanabileceği tartışılmaktadır.

2) Kanser hastalarının sosyal destek sistemleri, benlik saygıları ve bazı ruhsal belirtileri.

Isikhan, V. Kömürcü, Ş., Özet, A., Arpacı, F., Öztürk, B., Tufan, B., Yalçın, A. (1998) Türk Hematoloji-Onkoloji Dergisi 8, (4): 215-221.

Bu araştırmada kanserli hastaların; hastalıklarına ilişkin duyguları, çevrelerince sağlanan sosyal desteğin kaynağı, hastaların benlik saygıları ve bazı ruhsal belirtileri saptanmaya çalışılmıştır. Bu araştırma, birey üzerinde ciddi ekonomik, psikolojik ve fiziksel etkiler yaratabilen kanser hastalığının primer tedavisine psikososyal tedavi boyutunun eklenmesiyle hastaların yaşam kalitesi arttırılabileceği yönündeki bulguyu desteklemiştir.

3) Sosyal hizmet ve sağlık alanında görev yapan yöneticileri etkileyen iş stres faktörleri.

Işıkhan, V. (1999) Amme İdaresi Dergisi, 32, (2): 44-57.

Çalışma hayatının karmaşık yapısı yöneticiler için gittikçe büyüyen bir stres kaynağıdır. İş stresinin yıkıcı etkileri; yöneticilerin sadece fiziksel ve ruhsal sağlıklarını olumsuz yönde etkilemez. Aynı zamanda potansiyel bir tehlike kaynağı olan bu etmenler yönetimsel yaşamın bütün aşamalarında yer alan kaliteyi de etkilemeye başlar. Bu araştırma ile Ankara’da sosyal hizmet ve sağlık alanında görev yapan 230 yöneticinin çalışmalarını etkileyen iş stres faktörleri ele alınmıştır. Araştırma sonucunda yöneticilerin iş stres düzeylerinin normal bir birey için kabul edilen düzeyin üstünde olduğu, strese yatkın A tipi kişilik özellikleri sergilediği belirlenmiştir. İşin yapısı, örgütsel rol, işteki beşeri ilişkiler, örgütsel yapı ve iklim-örgüt dışı stres faktörleri yöneticilerin yaşadığı başlıca stresler olduğu saptanmıştır.

4) Sosyal hizmet kuruluşları ve stres.

Işıkhan, V. (1999) Sosyal Hizmetler Dergisi, Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Yayını, 1, (9): 44-52.

Stres, sosyal hizmet kurum ve kuruluşlarında sıklıkla karşılaşılan bir fenomendir. Derleme niteliğindeki bu çalışmada stresin nedenleri, etkileri, sonuçları ve başa çıkma yöntemleri incelenmiştir.

5) Sosyal hizmet uzmanlarının iş doyumları.

Işıkhan, V. (1999) Toplum ve Sosyal Hizmet, H.Ü. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayını, Ankara, 1: 38-52.

Çalışan bireylerin işlerinden elde ettikleri doyum, onların çalışma hayatlarıyla ilgili mutluluklarını, genel yaşamla ilgili her türlü tutum ve davranışlarını, diğer insanlarla olan ilişkilerini, kendi ruh ve fiziksel sağlıklarını olumlu ya da olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Bu araştırmada, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan sosyal hizmet uzmanlarının iş doyumlarını etkileyen sosyo-demografik ve çalışma hayatıyla ilgili bazı etkenlerin neler olduğu incelenmiştir. Araştırma sonunda sosyal hizmet uzmanlarının ortalama iş doyum puanı 70 üzerinden 37 (orta düzey) olarak bulunmuştur. Aldığı ücreti yeterli gören ve kendini gerçekleştirmiş olarak kabul eden sosyal hizmet uzmanlarının iş doyumları yüksek çıkmıştır. Yönetici olarak çalışan, tıbbi ve psikiyatrik sosyal hizmet alanının dışında çalışan, amiri sosyal hizmet uzmanı olan, mesleki uygulamaları amiri tarafından övgüyle değerlendirilen, meslek dışı iş ve görevlere yöneltilmeyen sosyal hizmet uzmanlarının iş doyumları daha yüksek bulunmuştur.

6) Stres yönetimi.

Işıkhan, V. Sosyal Hizmetler Dergisi, Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Yayını, 1, (12): 17-24.

Derleme niteliğindeki bu çalışmada günümüzde gittikçe kompleks örgütlere dönüşen sosyal hizmet kurum ve kuruluşlarında görev yapan işgörenlerinin çalışmalarını yakından etkileyen stres kavramı ve bunun örgütlerde nasıl yönetilebileceği konuları üzerinde durulmuştur.

7) Felaketlerin acil yardım ekibi üzerindeki etkileri.

Işıkhan, V. (2002) Sağlık ve Toplum, 12, 1, Ocak –Mart

Felaketlerin etkileri üzerinde oluşan literatürün çoğu, doğal veya insan kaynaklı felaketlerin kazazede ve toplumlar üzerindeki etkileriyle ilgilidir. Felaketlerin, acil yardım personeli üzerindeki etkileri ile ilgili ayrıntılı bir literatür bulunmamaktadır. Bu makalede, felaketlerin acil yardım personeli üzerindeki psikolojik, fiziksel ve davranışsal etkileri ve bu personele nasıl yardım edilebileceği tartışılmaktadır.

8) Engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerinin değerlendirilmesi.

Özşenol, F., Işıkhan, V., Ünay, B., Aydın, H.İ., Akın, R., Gökçay, E. (2003) GATA (Gülhane Askeri Tıp Akademisi), Gülhane Medical Journal, Haziran, 45 (2), 156-164.

Aile içi ilişkilerin yapısı, ailenin işlevlerini sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmesinde önemli bir etkendir. Engelli çocuğa sahip ailelerin birçok problemi olabilmektedir. Bu araştırma, engelli çocuğa sahip ailelerin aile işlevlerine etkide bulunan değişkenlerin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Tarama modelinin kullanıldığı bu araştırmada, veri toplama aracı olarak Anket Formu ve aile işlevlerinin değerlendirildiği Aile Değerlendirme Ölçeği (ADÖ) kullanılmıştır. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Başkanlığı polikliniğinden hizmet alan 145 engelli çocuk ailesine anket formları dağıtılmış elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçları; çocuğun engelinden dolayı kendini suçlama durumunun, annelerin ADÖ’nün alt boyutu olan roller, duygusal tepki verebilme ve genel fonksiyona etkide bulunduğu ve çocuğun engelinden dolayı yakın çevrenin kendisinden uzaklaşacağını düşünen annelerin roller ve genel fonksiyonunun aile işlevlerine etkide bulunduğunu göstermiştir. Babaların, çocuğun engelinden dolayı kendini suçlama durumunun, problem çözme, davranış kontrolüne ve çocuğun engelinden dolayı eşini suçlama durumunun iletişim, duygusal tepki verebilme ve genel fonksiyona etkide bulunduğu saptanmıştır. Bu çalışma, engelli çocuğa sahip ailelerin sağlıksız olduğu boyutların belirlenmesine, güçlendirilmesine ve sorunlarının çözülmesine ihtiyaç olduğunu göstermiştir.

9) Hasta yakınlarının ruhsal belirti düzeyleri.

Işıkhan, V. (2004) Toplum ve Sosyal Hizmet. 15 (1), 47-60.

Hasta yakınlarının bazı sosyo-demografik özellikleri ve hasta-hastalıkla ilgili düşüncelerine göre ruhsal belirti puanları arasında fark olup olmadığı incelenmiştir. Hasta yakınlarının büyük bir kısmının yaşadığı problemlerin, psikolojik ve maddi kökenli sorunlar olduğu belirlenmiştir. Onkoloji kliniklerindeki hasta ve hasta yakınlarının yaşam kalitesi, hastalığın yarattığı bazı sorunlarla mücadele etmek amacıyla kurulan sorun çözücü gruplar yoluyla arttırılabilir.

10) Yaşlı evsizler ve sosyal hizmet müdahaleleri.

Işıkhan, V. (2004) Toplum ve Sosyal Hizmet. 15 (2), 39-50.

Geceleri yatacak uygun ve düzenli yeri olmayan, terminal, metro, gar, köprü altları, park ve sokaklarda yaşayan evsiz sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Çoğu ruh hastası olan, kadın, çocuk ve gençler arasında yaşlı evsizler ayrı bir yer tutmaktadır. Yaşlı evsizlerin oranı son yıllarda kurumsallaşamama, yoksulluk ve ev sahibi olamama gibi nedenlerle artış göstermektedir. Yaşlılığın getirdiği psikolojik, sosyal, ekonomik ve sağlık sorunları, yaşlı nüfusun evsiz kalış sürecini hızlandırmaktadır. Yaşlı evsizlerin yoğun bir izolasyon, yabancılaşma, korku ve güvensizlik içinde yaşaması, evsizlerin ihtiyacına yönelik mikro ve makro düzeydeki sosyal hizmet müdahalelerini zorunlu hale getirmektedir.

11) Sosyal ve ekonomik boyutuyla Türkiye’deki tüberküloz hastaları.

Öner B., Işıkhan, V., Annakkaya, A.N., Arbak, P., Bilgin, C., Bulut, İ., Aytar, G., Yıldırım, Y. (2004) 23 göğüs hastanesinde 733 hasta üzerine bir çalışma. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi. 2: 5-14.

Bu çalışma, ülkemizdeki tüberküloz (TB) hastalarının sosyo-demografik, hastalık ve sosyo-ekonomik özelliklerini ortaya çıkarmak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma, Sağlık Bakanlığına bağlı toplam 23 göğüs hastanesinde yatarak hizmet alan 733 hastayla yapılmıştır. TB hastalarının ortalama yaşı 38,6 sahip olup 513’ünün (%70) erkekti. Hastaların ortalama 2,07 çocuğa sahip olduğu, 541’inin (%73,8) TB tanısının göğüs hastalıkları uzmanı tarafından ve 223’ünün (%30,4) Göğüs Hastalıkları Hastanesinde konulduğu, 477’sinin (%65,1) takibinin aynı hekim tarafından yapıldığı, 489’una (%66,7) dispanser taraması yapıldığı ve 138’inin (%18,8) ailelerinde bu hastalığın olduğu belirlendi. 442’si (%60,3) hastalığın tedavisinde etkili yöntemin ilaçların düzenli kullanılması gerektiği ifade etti. Ayrıca hastaların 581’inin (%79,3) herhangi bir işte çalışmadığı, 225’inin (%30,7) iş bulma güçlüğü çektiği, 377’isinin (%51,4) ortalama gelirlerinin 0-300 Milyon TL arasında (0-210 $) olduğu, 395’inin (%80,6) aynı evi 1-4 kişi ile paylaştığı, 505’inin (%68,9) 2 ile 3 odalı evlerde oturduğu saptanmıştır. Araştırma sonunda, TB hastalarının, kalabalık ailelerde, elverişsiz çevre koşullarında ve iyi bir gelire sahip olmadan yaşadığı belirlenmiştir. TB ile savaşta başarılı olabilmek için, bu nüfus gruplarının sosyo-ekonomik durumunu iyileştirici ve yaşam kalitelerini artırıcı politikalara ihtiyaç bulunmaktadır.

12) Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin psiko-sosyal ve sosyo-ekonomik sorunları.

Işıkhan, V. (2005) Toplum ve Sosyal Hizmet. 16 (2), 35-52.

Zihinsel engelli çocuğa sahip aileler, psiko-sosyal ve sosyo-ekonomik odaklı birçok sorun yaşayabilmektedir. Beklenenden farklı bir çocuğa sahip olmak, aileye bağımlılık, çocuğu kabullenememe, suçluluk duyma, ömür boyu bakım ve ekonomik kaygılar bu ailelerde çeşitli sorunlara neden olabilmektedir. Araştırmada, zihinsel engelli çocuğunu yetiştirirken annelerin psikolojik ve ekonomik odaklı sorunları daha fazla yaşadığı belirlenmiştir. Ailelerin yaşadığı bu sorunların çözümü için sosyal hizmet ve sosyal yardım odaklı hizmet modellerinin ivedilikle harekete geçirilmesi gerekmektedir.

13) Ruh hastası evsiz kadınların sorunları ve sosyal hizmet yaklaşımları.

Işıkhan, V. (2006) Toplum ve Sosyal Hizmet. 17 (1), 37-53.

Evsizlik sürecinin ortaya çıkmasında ruh hastalıkları önemli bir yer tutmaktadır. Bu evsiz nüfus içinde kadın ve çocukların oranı her geçen gün artmaktadır. Kendilerine yardım edemeyen, her türlü yardımı reddeden, şiddete uğramış, madde bağımlısı, ailelerinden kopmuş, boşanmış, sağlık ve fiziksel görünümleri gittikçe kötüleşen ruh hastası evsiz kadınların yaşadığı sorunlar bugün katlanarak artış göstermektedir. Ruh hastası evsiz kadınlara sunulan sosyal hizmetlerin yetersiz olması ve bu nüfus grubu hakkında sınırlı düzeyde bilgiye sahip olunması, alandaki meslek elemanlarının çalışmalarını güçleştirmektedir. Bu gözden geçirme yazısı, sosyal hizmet uzmanları (SHU)’na alanda karşılaştıkları ruh hastası evsiz kadınlar ve sorunları hakkında bilgiler sunmak ve bunlarla yapılabilecek çalışmaların neler olduğunu tartışmak amacıyla gerçekleştirilmiştir.

14) Ergenlerin aile içi şiddete maruz kalma durumları ve aile ilişkilerinin değerlendirilmesi.

Işıkhan, V. ve Yıldırım, Ş.Ş. (2006) Toplum ve Sosyal Hizmet. 17 (2), 73-91.

Aile içi şiddet, sağlıklı iletişim kurulamayan ailelerde ortaya çıkan ve aile ilişkilerini olumsuz etkileyen bir davranıştır. Bir çocuğun sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişmesi için en uygun ortam olan aile, ne yazık ki çocuğun şiddete maruz kaldığı ilk yer olabilmektedir. Bu çalışma, ergenlerin aile içinde şiddete maruz kalma durumları ve aile ilişkilerinin değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Veriler, Ankara İli Altındağ İlçesinde 9 okulda öğrenim gören 379 öğrenciye “Görüşme Formu” uygulanarak toplanmıştır. Araştırma sonunda, babaların %31,4 ve annelerin %29,8’inin çocuklara fiziksel şiddet uyguladığı belirlenmiştir. Ailelerin en çok ekonomik sorun yaşadığı belirlenirken “aile içi şiddeti” ailenin en önemli sorunu olarak gören ergenlerin oranı sadece %3,3 bulunmuştur. Aile içinde şiddete maruz kalma ile ergenin aile ilişkilerini değerlendirme durumu arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır (p<0,001). Ergenin cinsiyeti ve ebeveynlerin eğitim durumu ile ebeveynlerin aile içinde fiziksel şiddet uygulaması arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (p>0,05). Ergenin aile ilişkilerini değerlendirmesinde etkili olan faktörün “anne ve babanın aile içinde fiziksel şiddet uygulaması” olduğu bulunmuştur. Aile içinde şiddetin önlenebilmesi için, şiddet konusunda farkındalık yaratmak ve aile içinde sağlıklı iletişim ortamı sağlayabilmek amacıyla “Ebeveyn Eğitimi” programlarının başlatılması gerekmektedir.

15) Onkoloji alanında bakım verenlerin tükenmişliği.

Işıkhan, V. (2006) Toplum ve Sosyal Hizmet. 17 (2), 7-25.

Onkoloji, etkileşim gerilimi yüksek ve stres düzeyi çok yoğun bir alandır. Tükenmişliğin birey ve örgüt kökenli olumsuz sonuçlarının denetlenip kontrol edilebilmesi ve etkili bir şekilde yönetilebilmesi için onkoloji alanında bakım verenleri etkileyen tükenmişlik faktörlerinin tanınması ve tanımlanması önem taşımaktadır. Derleme niteliğindeki bu çalışmada, onkoloji alanında bakım verenlerin yaşadığı tükenmişliğin tanımlanması, nedenleri ve birey ve örgüt üzerindeki olası sonuçları ve tükenmişliğin etkisinin azaltılmasında sosyal hizmet uzmanının ne tür çalışmalar yapabileceği ele alınmıştır.

16) Tüberküloz hastalarının bazı sorunları ve sosyal hizmet uygulamaları.

Işıkhan, V. (2007) Sağlık ve Toplum. 17 (4) 3-11.

Tüberküloz hastalarının tıbbı tedaviden en iyi faydayı elde etmeleri için hastalık sürecinde yaşadıkları bazı psiko-sosyal ve ekonomik sorunları azaltmada ve hasta ve ailesinin bu hastalıkla başa çıkmalarında sosyal hizmet uzmanlarının önemli rolleri bulunmaktadır. Derleme niteliğindeki bu çalışmada, bu hastalığın etkileri, hastaların yaşadığı bazı sorunlar ve tıbbi tedaviden en yüksek faydayı elde edebilmeleri için hastanelerde gerçekleştirilebilecek uygulamaların neler olduğu ele alınmıştır.

17) Terminal dönemdeki kanser hastalarının ölüm yeri tercihleri.

Işıkhan, V. (2008) Türk Onkoloji Dergisi. 23 (1) 34-44.

Terminal dönem kanser hastalarının ölüme huzur ve saygınlık içinde ulaşması sürecinde hasta ve hasta yakınlarının yapacağı ölüm yeri tercihi ölüm zamanındaki yaşam kalitesini hatta ölümün kalitesini geliştirmesi açısından önemlidir. Gözden geçirme niteliğindeki bu çalışmada, terminal dönemdeki kanser hastalarının ölüm yeri tercihlerinin neler olabileceği ve bu tercihlere etkide bulunan bazı faktörler tartışılmıştır. Çalışmanın ülkemizde hospis, evde bakım gibi yeni ve önemli hizmet modellerinin oluşturulması sürecinde sağlık politikacı ve uygulayıcılarına ayrıca hastanın yaşam kalitesini yükseltmeyi amaçlayan bakım planlarını hazırlayan palyatif bakım ekibine ve hasta yakınlarına katkı getireceği düşünülmektedir.

18) Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde hasta hakları uygulamalarının değerlendirilmesi.

Aydemir, İ., ve Işıkhan, V. (2012) Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, 13(2), 67-86.

Bu araştırma, Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde yürütülen uygulamaların JCI (Joint Commission International) tarafından geliştirilen hasta ve yakınlarının haklarına yönelik akreditasyon standartlarına uygunluğunun değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerdeki hasta hakları birimlerinde uygulanmıştır. Hasta hakları birim sorumlularının bazı sosyo demografik özellikleri, JCI standartlarının uygulanma durumu ve hasta hakları birim sorumlularının karşılaştıkları sorunlar, bu sorunları çözmek için geliştirdikleri yöntemler ve hasta hakları uygulamalarının kalitesini arttırmak için konuya ilişkin önerileri incelenmiştir. Araştırmada Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerde genel olarak hasta hakları uygulamaları değerlendirilmiştir.

19) Sağlık insan gücü planlaması: sosyal hizmet uzmanlarına yönelik bir durum analizi.

Yıldırım, S., ve Işıkhan, V. (2014) Toplum ve Sosyal Hizmet. 25 (1),133-148

Sağlık insan gücü planlaması; makro planlamayı, insan gücü arz ve ihtiyacını, insan gücü dağılımını, personel standartlarını, görev tanımlarını, görev ihtiyaçlarının belirlenmesini ve tüm bunlarla ilgili denetim yapısını kurmayı kapsayan bir süreçtir. Bu çalışmada sağlık alanında insan gücü planlaması kapsamında ülkemizde Sağlık Bakanlığı’na bağlı kurum ve kuruluşlarda çalışan sosyal hizmet uzmanlarının genel durumu incelenmiş ve sağlık alanında önemli rol ve fonksiyonlar üstlenen sosyal hizmet uzmanlarının istihdamlarına yönelik bir değerlendirme yapılmıştır.

20) Sosyal hizmet bölümü öğrencilerinin mezuniyet sonrası gelecek planları.

Işıkhan, V., Erbay, E., Akçay, S., Ege, A (2016) Ankara, başkent ve hacettepe üniversitesi örneği, Toplum ve Sosyal Hizmet, 27, 1: 7-24.

Sosyal hizmet istihdam olanakları açısından ülkemizdeki birçok bölüme göre daha çok seçeneği olan bir meslektir. Sosyal hizmet bölümü mezunları kamuda, özel sektörde, sivil toplum örgütlerinde veya üniversitelerde çalışabilmektedir. Bununla birlikte sosyal hizmet bölümü mezunlarının büyük bir kısmının daha çok kamuda çalışmayı tercih ettiği bilinmekte olup gelecek planları da bu kurgu üzerinde şekillenmektedir. Diğer taraftan sosyal hizmet bölümlerinin ve mezunlarının sayısının giderek artması, lisansüstü eğitim fırsatının artması ve sosyal hizmet bölümlerinde akademisyen ihtiyacının giderek daha fazla hissedilir olmaya başlaması gibi gelişmelerin öğrencilerin gelecek planlarını nasıl etkilediği bilinmemektedir. Bu araştırmada Ankara, Başkent ve Hacettepe Üniversiteleri’nin sosyal hizmet bölümlerindeki 4. sınıf öğrencilerine bu bilgiler kapsamında gelecek planları sorulmuştur. Nicel araştırma deseniyle yapılan çalışmada 134 öğrenciye ulaşılmıştır. Araştırmaya katılan sosyal hizmet bölümü öğrencilerinin büyük bir kısmının mezuniyet sonrası iş kaygısı yaşaması, yurtdışında çalışma yönünde motivasyonlarını bildirmeleri, akademik kariyer yapma ve lisansüstü eğitim yönünde yoğun bir ilgilerinin olması gibi bulgular, güncel gelişmelerin öğrencilerin gelecek planları üzerindeki etkisini ortaya koyması açısından bu araştırmanın önemli bulgulardandır.